डि कर्वेन सिंड्रोम (De Quervain’s Syndrome) – मनगटाच्या दुखण्यामागचं खरे कारण
डि कर्वेन सिंड्रोम म्हणजे काय?
डि कर्वेन सिंड्रोम हा हाताच्या अंगठ्याच्या बाजूला (thumb side of wrist) होणारा एक वेदनादायक विकार आहे. या स्थितीत अंगठा हलविण्यास मदत करणाऱ्या tendons (स्नायूंच्या दोऱ्या) भोवती सूज (inflammation) येते, ज्यामुळे मनगटात वेदना, सूज आणि हालचालींमध्ये त्रास जाणवतो.
हा त्रास विशेषतः अंगठ्याचा जास्त वापर करणाऱ्या व्यक्तींमध्ये दिसून येतो — जसे की मोबाईल वापरणारे, लहान बाळाला वारंवार उचलणाऱ्या आई, घरकाम करणाऱ्या महिला, संगणकावर सतत काम करणारे कर्मचारी इत्यादी.
लक्षणे (Symptoms)
- अंगठ्याच्या मुळाशी किंवा मनगटाच्या बाजूला वेदना
- हाताने वस्तू पकडताना किंवा उचलताना त्रास
- अंगठा हलवताना “कडक” किंवा “क्लिक” सारखा आवाज येणे
- मनगटावर हलकी सूज
- पकड शक्ती कमी होणे
कारणे (Causes)
- सतत एकाच हालचालीचा पुनरावृत्ती करणारा वापर (उदा. टायपिंग, मोबाइल स्क्रोलिंग, बाळ उचलणे)
- मनगटावर वारंवार ताण येणे
- थायरॉईड, गर्भधारणा किंवा मधुमेह यांसारख्या अवस्थांमध्ये होणारे हार्मोनल बदल
- वय ३० ते ५० वयोगटातील स्त्रियांमध्ये अधिक प्रमाणात दिसते
निदान (Diagnosis)
डॉक्टर Finkelstein Test नावाची साधी तपासणी करतात –
अंगठा हाताच्या आत घेऊन मूठ बंद करून मनगट खाली वळवल्यास तीव्र वेदना जाणवते, तर डि कर्वेन सिंड्रोम असल्याची शक्यता असते.
कधी कधी Ultrasound किंवा MRI करूनही खात्री केली जाते.
उपचार (Treatment)
१. विश्रांती व औषधोपचार
- हाताला आणि अंगठ्याला विश्रांती द्या.
- वेदनाशामक आणि सूज कमी करणारी औषधे
- गरम पाण्याची पट्टी उपयुक्त ठरते
२. स्प्लिंट (Splint / Thumb brace)
अंगठा व मनगट स्थिर ठेवण्यासाठी स्प्लिंटचा वापर काही आठवड्यांसाठी केला जातो
३. स्टिरॉईड इंजेक्शन (Corticosteroid injection)
सूज आणि वेदना कमी करण्यासाठी दिले जाऊ शकते
४. फिजिओथेरपी / व्यायाम
- मनगट व अंगठ्याचे स्ट्रेचिंग आणि हलके व्यायाम
- अल्ट्रासाऊंड थेरपी, वॅक्स बाथ, टेन्स थेरपी उपयुक्त
५. शस्त्रक्रिया (Surgical Treatment)
इतर उपचारांनी फरक न पडल्यास tendon sheath release surgery करून ताण कमी केला जातो
घरगुती काळजी (Home Care)
- मनगटावर जास्त ताण देणारी कामे टाळा
- गरम पाण्याची पट्टी दिवसातून २–३ वेळा द्या
- अंगठ्याचे हलके स्ट्रेचिंग व्यायाम करा
- मोबाईलचा वापर कमी करा
- दीर्घ काळ वेदना टिकल्यास डॉक्टरांचा सल्ला घ्या
प्रतिबंध (Prevention)
- सतत पुनरावृत्ती होणाऱ्या हालचालींना ब्रेक द्या
- योग्य स्थितीत हात वापरा
- मनगट मजबूत ठेवण्यासाठी हलके व्यायाम नियमित करा
- मोबाईल वापरताना किंवा काम करताना हाताचे पोश्चर योग्य ठेवा
निष्कर्ष
डि कर्वेन सिंड्रोम हा लहान वाटणारा पण दैनंदिन जीवनावर मोठा परिणाम करणारा विकार आहे. वेळेवर निदान, योग्य उपचार आणि व्यायाम केल्यास हा आजार पूर्णपणे बरा होऊ शकतो. हात व अंगठ्याच्या आरोग्यासाठी योग्य विश्रांती आणि नियमित फिजिओथेरपी महत्त्वाची आहे.
