कार्पल टनेल सिंड्रोम म्हणजे काय?
कार्पल टनेल सिंड्रोम हा हाताच्या मनगटातील एक तंतू (Median Nerve) दाबला गेल्यामुळे होणारा आजार आहे. हा तंतू बोटांना संवेदना देण्याचे आणि हात हलवण्याचे काम करतो. जेव्हा या तंतूवर दबाव येतो तेव्हा हातात मुंग्या येणे, बधिरपणा आणि वेदना जाणवू लागतात.
कारणे
- कार्पल टनेल सिंड्रोम होण्यामागे अनेक कारणे असू शकतात:
- संगणकावर सतत काम करणे किंवा टायपिंग करणे
- हाताचे पुनःपुन्हा होणारे हालचाली (repetitive motion)
- मधुमेह, थायरॉईड, संधिवात यांसारखे आजार
- गर्भावस्थेमध्ये किंवा जास्त वजनामुळे सूज येणे
- हाताला झालेली दुखापत ज्यामुळे सूज येते व तंतु दाबला जातो
लक्षणे
- हाताच्या बोटांत (विशेषतः अंगठा, तर्जनी, मधले बोट) मुंग्या येणे
- हात सुन्न होणे
- वेदना मनगटापासून हाताच्या वरच्या भागापर्यंत जाणवणे
- वस्तू पकडताना हातातून निसटणे
- रात्री किंवा सकाळी उठल्यावर हातात झिणझिण्या येणे
निदान
- डॉक्टर तपासणी करून आणि काही चाचण्या करून निदान करतात:
- नस तपासणी (Nerve conduction study)
- EMG (Electromyography)
- हाताचा एक्स-रे — इतर कारणे तपासण्यासाठी
उपचार
उपचाराची पद्धत आजाराच्या तीव्रतेनुसार ठरवली जाते:
१. प्राथमिक उपचार:
- मनगटाला विश्रांती देणे
- हातावर ब्रेस किंवा स्प्लिंट वापरणे
- बर्फाची पट्टी लावणे
- वेदनाशामक औषधे किंवा सूज कमी करणारी औषधे घेणे
२. फिजिओथेरपी:
- व्यायाम व स्ट्रेचिंग तंत्रे
- हातातील रक्तप्रवाह सुधारण्यासाठी तंत्रे
३. इंजेक्शन उपचार:
- कॉर्टिकोस्टेरॉइड इंजेक्शन देऊन सूज व वेदना कमी करतात
४. शस्त्रक्रिया (Surgery):
- ज्या रुग्णांना औषधांनी आराम होत नाही, त्यांच्यासाठी कार्पल टनेल रिलीज शस्त्रक्रिया केली जाते. यामध्ये नस दाबणाऱ्या लिगामेंटला कापून दबाव कमी केला जातो.
प्रतिबंधक उपाय
- काम करताना हाताची योग्य स्थिती ठेवा.
- जास्त वेळ सतत टायपिंग किंवा मोबाइल वापर टाळा.
- हातांचे हलके व्यायाम नियमित करा.
- शरीराचे वजन नियंत्रणात ठेवा.
- पुरेसे पाणी प्या आणि संतुलित आहार घ्या.
निष्कर्ष
कार्पल टनेल सिंड्रोम हा आजार योग्य वेळी ओळखल्यास आणि उपचार सुरू केल्यास पूर्ण बरा होऊ शकतो. वेदना किंवा मुंग्या कायम राहिल्यास डॉक्टरांचा सल्ला घेणे अत्यंत आवश्यक आहे.
