ओळख:
आपण दैनंदिन जीवनात हाडांवर किती अवलंबून आहोत हे आपल्याला फारसे जाणवत नाही. परंतु जेव्हा एखादं हाड सहज मोडतं, तेव्हा लक्षात येतं की आपली हाडं आता पूर्वीइतकी मजबूत राहिलेली नाहीत. हीच स्थिती म्हणजे ऑस्टिओपोरोसिस – एक “शांत घातक आजार” (Silent Disease) जो हळूहळू हाडांची घनता कमी करतो आणि त्यांना ठिसूळ बनवतो.
ऑस्टिओपोरोसिस म्हणजे नेमकं काय?
ऑस्टिओपोरोसिस हा हाडांचा आजार आहे ज्यामध्ये हाडं पोकळ, नाजूक आणि मोडण्यासारखी होतात. ‘Osteo’ म्हणजे हाडं आणि ‘porosis’ म्हणजे छिद्रयुक्त होणं. म्हणजेच हाडांच्या रचनेत छिद्र निर्माण होऊन ती कमकुवत होतात.
कोण असतो अधिक धोक्यात?
स्त्रिया, विशेषतः रजोनिवृत्तीनंतर
- ५० वर्षांवरील वयोवृद्ध.
- कमी वजन किंवा काठी बांधा असलेले लोक.
- कॅल्शियम व व्हिटॅमिन D चे अभाव असलेले.
- धूम्रपान करणारे, मद्यपान करणारे.
- आनुवंशिकता – जर घरात इतर कोणाला हा आजार असेल.
लक्षणं ओळखा:
ऑस्टिओपोरोसिसची लक्षणं सुरुवातीला जाणवत नाहीत. त्यामुळे याला “मौन आजार” म्हटले जाते. पण खालील लक्षणं दिसू लागल्यास सावध व्हा:
- पाठदुखी किंवा मणक्याचा आकार बदलणे.
- उंची कमी होणे.
- सहजपणे हाडं मोडणं.
- वळलेल्या (झुकलेल्या) पाठीसह चालणं.
टाळण्यासाठी काय कराल?
१. आहारातून हाडांची मजबुती:
- – आहारात भरपूर कॅल्शियम (दूध, दही, पनीर, हिरव्या भाज्या) आणि व्हिटॅमिन D (सूर्यप्रकाश, अंडी, मासे) यांचा समावेश करा.
- – प्रोटीनयुक्त आहारही महत्वाचा आहे.
२. नियमित व्यायाम:
- – चालणे, हलका वेट ट्रेनिंग, योगा – हे व्यायाम हाडांसाठी फायदेशीर ठरतात.
३. सवयी सुधारा:
- – धूम्रपान, मद्यपान टाळा.
- – साखर, फास्ट फूड, जास्त मीठ यांचा अतिरेक टाळा.
४. नियमित तपासणी:
- – BMD (Bone Mineral Density) चाचणी करून हाडांची घनता तपासा.
उपचार आणि व्यवस्थापन:
जर ऑस्टिओपोरोसिस झाला असेल, तर खालील गोष्टींमुळे त्यावर नियंत्रण ठेवता येते:
- डॉक्टरांच्या सल्ल्याने औषधोपचार (बिसफॉस्फोनेट्स, कॅल्शियम सप्लिमेंट्स).
- योग्य आहार आणि व्यायाम.
- घरात आणि बाहेर पडण्याच्या वेळी पडू नये म्हणून विशेष खबरदारी (स्लिपरी फ्लोअर, गडद लाइट यापासून दूर राहणं).
तात्पर्य:
हाडं मजबूत असतील तरच आयुष्य बिनधास्त असतं! ऑस्टिओपोरोसिसपासून बचाव करण्यासाठी आपली जीवनशैली, आहार आणि आरोग्याची काळजी घेणे अत्यंत आवश्यक आहे. वय काहीही असो, आरोग्यदायी सवयींना कधीही सुरुवात करता येते.
